Kiedy Się Sadzi Ziemniaki

Kiedy Się Sadzi Ziemniaki

Optymalny termin sadzenia ziemniaków w zależności od regionu i warunków pogodowych

Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. To właśnie od tego, kiedy i w jakich warunkach zostaną posadzone, zależy późniejszy plon i jakość ziemniaków. Wiele osób zastanawia się, jaki jest optymalny termin sadzenia ziemniaków, aby uzyskać jak najlepsze efekty. W tym artykule dowiesz się, kiedy najlepiej sadzić ziemniaki w zależności od regionu i warunków pogodowych.

Optymalny termin sadzenia ziemniaków może się różnić w zależności od regionu, w którym mieszkamy. W Polsce, ze względu na różnice klimatyczne, można wyróżnić trzy strefy sadzenia ziemniaków. Pierwsza to strefa północna, obejmująca tereny nadmorskie oraz północną część kraju. W tej strefie ziemniaki sadzi się najwcześniej, już w połowie kwietnia. W strefie środkowej, obejmującej większość kraju, optymalny termin sadzenia ziemniaków przypada na koniec kwietnia lub początek maja. Natomiast w strefie południowej, obejmującej tereny górskie oraz południową część kraju, ziemniaki sadzi się najpóźniej, około połowy maja.

Oprócz regionu, ważnym czynnikiem wpływającym na optymalny termin sadzenia ziemniaków są warunki pogodowe. Wysoka temperatura i wilgotność powietrza sprzyjają szybkiemu wzrostowi ziemniaków, dlatego w ciepłych i wilgotnych rejonach ziemniaki można sadzić wcześniej. Natomiast w chłodniejszych i bardziej suchych rejonach, lepiej poczekać z sadzeniem do momentu, gdy gleba będzie odpowiednio nagrzana i wilgotna.

Kolejnym ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę przy wyborze optymalnego terminu sadzenia ziemniaków, jest rodzaj gleby. Ziemniaki najlepiej rosną na glebach lekkich, przepuszczalnych i bogatych w składniki odżywcze. Jeśli nasza gleba jest ciężka i gliniasta, lepiej poczekać z sadzeniem do momentu, gdy będzie bardziej przepuszczalna. W przypadku gleb piaszczystych, ziemniaki można sadzić nieco wcześniej, ponieważ szybciej nagrzewają się i są bardziej przepuszczalne.

Kiedy już ustalimy optymalny termin sadzenia ziemniaków, warto pamiętać o kilku ważnych zasadach, które pomogą nam uzyskać jak najlepsze efekty. Przede wszystkim, przed sadzeniem ziemniaków należy przygotować glebę. Powinna być ona równa, odchwaszczona i dobrze nawieziona. Następnie, ziemniaki należy rozsadzić na kawałki, tak aby każdy miał przynajmniej jedno oko. Warto również zwrócić uwagę na odległość między sadzonkami – powinna wynosić około 30 cm.

Po posadzeniu ziemniaków, należy zadbać o odpowiednie nawodnienie. Gleba powinna być wilgotna, ale nie przemoczona. Warto również pamiętać o regularnym odchwaszczaniu i nawożeniu ziemniaków, aby zapewnić im odpowiednie warunki do wzrostu.

Podsumowując, optymalny termin sadzenia ziemniaków zależy od wielu czynników, takich jak region, warunki pogodowe czy rodzaj gleby. Warto pamiętać, że ziemniaki najlepiej rosną na glebach lekkich i przepuszczalnych, a odpowiednie nawodnienie i nawożenie są kluczowe dla uzyskania dobrego plonu. Jeśli chcemy cieszyć się smacznymi i zdrowymi ziemniakami, warto dokładnie przeanalizować warunki w naszym ogrodzie i wybrać optymalny termin sadzenia.

Wpływ temperatury i wilgotności gleby na termin sadzenia ziemniaków

Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. To właśnie od tego momentu zależy, czy nasze plony będą obfite i zdrowe. Jednak wiele osób zastanawia się, kiedy jest najlepszy czas na posadzenie ziemniaków. Czy temperatura i wilgotność gleby mają wpływ na termin sadzenia? W tym artykule postaramy się odpowiedzieć na te pytania.

Zacznijmy od temperatury gleby. Ziemniaki są roślinami ciepłolubnymi, dlatego najlepszym czasem na ich sadzenie jest wiosna, kiedy temperatura gleby osiąga około 10-12 stopni Celsjusza. Warto jednak pamiętać, że zbyt niska temperatura może spowodować, że nasze ziemniaki nie wykiełkują. Dlatego też nie należy spieszyć się z sadzeniem, gdyż wczesna wiosna często przynosi jeszcze niskie temperatury.

Kolejnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest wilgotność gleby. Ziemniaki potrzebują wilgotnej gleby, aby dobrze się rozwijać. Jednak zbyt duża ilość wody może doprowadzić do gnicia bulw. Dlatego też przed sadzeniem warto sprawdzić wilgotność gleby i w razie potrzeby ją odpowiednio dostosować. Warto również pamiętać, że zbyt sucha gleba może utrudnić wykiełkowanie ziemniaków.

Kiedy już ustalimy odpowiednią temperaturę i wilgotność gleby, należy pamiętać o odpowiednim przygotowaniu naszego ogrodu. Ziemniaki najlepiej rosną na glebie lekkiej, przepuszczalnej i bogatej w składniki odżywcze. Dlatego też przed sadzeniem warto wykonać odpowiednie prace przygotowawcze, takie jak odchwaszczanie, spulchnianie gleby i nawożenie. Warto również pamiętać o odpowiednim odległości między rzędami, aby zapewnić roślinom odpowiednią przestrzeń do wzrostu.

Teraz przejdźmy do samego procesu sadzenia. Ziemniaki najlepiej sadzić w rzędach, w odległości około 30-40 cm od siebie. Bulwy powinny być umieszczone w glebie na głębokości około 10-15 cm. Warto również pamiętać o odpowiednim odstępie między bulwami, który powinien wynosić około 30 cm. Po posadzeniu ziemniaków należy je dokładnie podlać, aby zapewnić im odpowiednią wilgotność.

Po posadzeniu ziemniaków warto również zadbać o odpowiednie warunki do wzrostu. Warto regularnie odchwaszczać i spulchniać glebę, aby zapewnić roślinom odpowiedni dostęp do składników odżywczych. W przypadku wystąpienia suszy, należy regularnie podlewać ziemniaki. Warto również pamiętać o ochronie roślin przed szkodnikami i chorobami.

Kiedy już nasze ziemniaki wykiełkują i zaczną rosnąć, warto pamiętać o odpowiednim nawożeniu. Ziemniaki potrzebują dużych ilości składników odżywczych, dlatego warto regularnie je nawozić. Warto również pamiętać o przycinaniu pędów, aby zapobiec nadmiernemu rozwojowi roślin.

Wpływ temperatury i wilgotności gleby na termin sadzenia ziemniaków jest niezwykle istotny. Odpowiednie przygotowanie gleby i odpowiedni termin sadzenia mogą mieć ogromny wpływ na plonowanie naszych ziemniaków. Dlatego też warto pamiętać o tych czynnikach i zadbać o odpowiednie warunki do wzrostu roślin.

Podsumowując, najlepszym czasem na sadzenie ziemniaków jest wiosna, kiedy temperatura gleby osiąga około 10-12 stopni Celsjusza. Warto również pamiętać o odpowiedniej wilgotności gleby i odpowiednim przygotowaniu ogrodu. Po posadzeniu ziemniaków należy zadbać o odpowiednie warunki do wzrostu, takie jak regularne odchwaszczanie, nawożenie i ochrona przed szkodnikami. Dzięki temu nasze ziemniaki będą rosły zdrowo i obficie, a my będziemy mogli cieszyć się pysznymi plonami.

Czynniki klimatyczne, które należy uwzględnić przy wyborze optymalnego terminu sadzenia

Kiedy Się Sadzi Ziemniaki
Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. To właśnie od tego momentu zależy, czy w przyszłości będziemy mogli cieszyć się bogatym i zdrowym plonem. Jednak nie wystarczy tylko wybrać odpowiednie odmiany i przygotować glebę. Ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest również termin sadzenia. W tym artykule dowiesz się, kiedy jest najlepszy czas na posadzenie ziemniaków oraz jakie czynniki klimatyczne należy uwzględnić przy wyborze optymalnego terminu.

Pierwszym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest temperatura gleby. Ziemniaki najlepiej rosną w glebie o temperaturze 10-12 stopni Celsjusza. Jeśli gleba jest zbyt zimna, nasiona mogą nie wykiełkować, a jeśli jest zbyt ciepła, może to spowodować zbyt szybki wzrost roślin, co może prowadzić do słabego ukorzenienia. Dlatego też, najlepszym terminem na sadzenie ziemniaków jest okres, gdy temperatura gleby utrzymuje się w przedziale 10-12 stopni.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest wilgotność gleby. Ziemniaki wymagają odpowiedniego poziomu wilgotności, aby prawidłowo się rozwijać. Zbyt sucha gleba może spowodować opóźnienie w kiełkowaniu nasion, a także prowadzić do niedoboru wody w roślinach. Z kolei zbyt wilgotna gleba może sprzyjać rozwojowi chorób grzybowych. Dlatego też, przed sadzeniem ziemniaków należy sprawdzić wilgotność gleby i w razie potrzeby odpowiednio ją dostosować.

Kolejnym czynnikiem, który należy uwzględnić, jest nasłonecznienie. Ziemniaki wymagają dużo światła słonecznego, aby prawidłowo się rozwijać. Dlatego też, najlepszym miejscem na posadzenie ziemniaków jest miejsce dobrze nasłonecznione. Jeśli nasadzimy je w zacienionym miejscu, może to prowadzić do słabego wzrostu roślin oraz mniejszego plonu.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest rodzaj gleby. Ziemniaki najlepiej rosną w glebie żyznej, przepuszczalnej i bogatej w składniki odżywcze. Gleba powinna być również obojętna lub lekko kwaśna. Jeśli gleba jest zbyt kwaśna, należy ją odpowiednio wapnować przed sadzeniem ziemniaków. Natomiast jeśli jest zbyt zasadowa, można ją zakwasić poprzez dodanie torfu lub kwaśnego nawozu.

Ostatnim, ale nie mniej ważnym czynnikiem, jest klimat. Ziemniaki najlepiej rosną w umiarkowanym klimacie o temperaturze powietrza w przedziale 15-20 stopni Celsjusza. Jeśli mieszkamy w strefie o cieplejszym klimacie, należy wybrać odmiany ziemniaków, które lepiej znoszą wysokie temperatury. Natomiast w strefach o chłodniejszym klimacie, należy wybierać odmiany odporniejsze na niskie temperatury.

Podsumowując, wybierając optymalny termin sadzenia ziemniaków, należy uwzględnić wiele czynników klimatycznych. Temperatura gleby, wilgotność, nasłonecznienie, rodzaj gleby oraz klimat są kluczowe dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Dlatego też, przed przystąpieniem do sadzenia ziemniaków, warto dokładnie przeanalizować wszystkie te czynniki i wybrać optymalny termin, który zapewni nam bogaty i zdrowy plon. Pamiętajmy, że odpowiednio dobrany termin sadzenia to klucz do sukcesu w ogrodnictwie.

Porady dotyczące monitorowania warunków pogodowych i optymalnego czasu sadzenia ziemniaków

Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. Wymaga ono odpowiedniego przygotowania i monitorowania warunków pogodowych. W tym artykule dowiesz się, kiedy jest najlepszy czas na sadzenie ziemniaków oraz jakie warunki pogodowe należy brać pod uwagę.

Zanim przystąpisz do sadzenia ziemniaków, warto przygotować glebę. Powinna być ona luźna, bogata w składniki odżywcze i dobrze nawodniona. Jeśli gleba jest zbyt twarda, możesz ją spulchnić za pomocą motyki lub kultywatora. Następnie należy dokładnie wybrać i usunąć wszelkie kamienie, korzenie i inne zanieczyszczenia.

Kolejnym ważnym krokiem jest wybór odpowiedniego terminu na sadzenie ziemniaków. Najlepszym okresem jest wiosna, kiedy temperatura gleby osiągnie około 10-12 stopni Celsjusza. Warto jednak pamiętać, że ziemniaki są roślinami wrażliwymi na mróz, dlatego nie należy przyspieszać sadzenia, gdyż może to spowodować uszkodzenie roślin.

Kolejną istotną kwestią jest monitorowanie warunków pogodowych. Ziemniaki najlepiej rosną w umiarkowanym klimacie, w temperaturze około 20 stopni Celsjusza. W przypadku zbyt wysokich temperatur, rośliny mogą zacząć gnić, a w przypadku zbyt niskich – ziemniaki mogą zamarznąć. Dlatego warto wybrać odpowiedni dzień na sadzenie, kiedy temperatura jest stabilna i nie ma ryzyka wystąpienia ujemnych temperatur.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest wilgotność gleby. Ziemniaki wymagają stałego dostępu do wody, dlatego warto zadbać o odpowiednie nawodnienie. W przypadku braku deszczu, należy regularnie podlewać rośliny, aby zapewnić im odpowiednią wilgotność gleby. Warto również pamiętać, że zbyt duża ilość wody może doprowadzić do gnicia ziemniaków, dlatego należy unikać nadmiernego podlewania.

Kolejną ważną kwestią jest wybór odpowiedniego miejsca na sadzenie ziemniaków. Rośliny te najlepiej rosną w miejscach nasłonecznionych, ale nie należy ich sadzić w miejscach, gdzie słońce świeci przez cały dzień. Warto również unikać miejsc, gdzie woda może zalegać, ponieważ może to doprowadzić do gnicia ziemniaków.

Podczas sadzenia ziemniaków należy pamiętać o odpowiednim odstępie między roślinami. Zbyt blisko posadzone ziemniaki mogą się wzajemnie zacieniać, co może wpłynąć na jakość plonów. Zalecany odstęp między roślinami to około 30-40 cm.

Po posadzeniu ziemniaków warto zadbać o odpowiednie nawożenie. Rośliny te wymagają dużych ilości składników odżywczych, dlatego warto regularnie stosować nawozy organiczne lub mineralne. Warto również pamiętać, że zbyt duża ilość nawozów może doprowadzić do przepalenia roślin, dlatego należy przestrzegać zalecanych dawek.

Podsumowując, sadzenie ziemniaków wymaga odpowiedniego przygotowania i monitorowania warunków pogodowych. Najlepszym okresem na sadzenie jest wiosna, kiedy temperatura gleby osiągnie około 10-12 stopni Celsjusza. Należy również pamiętać o odpowiedniej wilgotności gleby, wyborze odpowiedniego miejsca oraz odstępie między roślinami. Warto również regularnie nawozić rośliny, aby zapewnić im odpowiednie składniki odżywcze. Dzięki tym poradom, Twoje ziemniaki będą rosły zdrowo i obficie plonowały.

Techniki przygotowania gleby przed sadzeniem ziemniaków

Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. Wymaga ono odpowiedniego przygotowania gleby, aby zapewnić roślinom odpowiednie warunki do wzrostu i rozwoju. W tym artykule omówimy techniki przygotowania gleby przed sadzeniem ziemniaków.

Pierwszym krokiem jest wybór odpowiedniego miejsca na uprawę ziemniaków. Powinno to być miejsce słoneczne, dobrze nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być żyzna, przepuszczalna i bogata w składniki odżywcze. Jeśli gleba jest zbyt gliniasta, można ją poprawić przez dodanie piasku lub torfu. Natomiast w przypadku zbyt piaszczystej gleby, należy dodać kompost lub obornik.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie gleby poprzez jej spulchnienie. Można to zrobić za pomocą motyki lub kultywatora. Spulchniona gleba ułatwi roślinom ukorzenienie się i dostęp do wody oraz składników odżywczych. Należy pamiętać, aby nie przesadzić z głębokością spulchniania gleby, ponieważ może to spowodować zbyt duże przemieszczenie składników odżywczych.

Kolejnym ważnym etapem jest nawożenie gleby. Ziemniaki są roślinami bardzo wymagającymi pod względem składników odżywczych, dlatego należy zadbać o odpowiednie nawożenie. Najlepiej jest wykonać to kilka tygodni przed sadzeniem ziemniaków, aby nawozy miały czas na rozłożenie się w glebie. Można użyć gotowych nawozów dostępnych w sklepach ogrodniczych lub zastosować naturalne nawozy, takie jak kompost lub obornik.

Kolejnym krokiem jest przygotowanie rowków do sadzenia ziemniaków. Powinny one mieć około 10-15 cm głębokości i odległość między nimi wynoszącą około 30 cm. Warto również pamiętać o pozostawieniu odpowiedniej odległości między rzędami, aby rośliny miały wystarczająco miejsca do rozwoju.

Przed sadzeniem ziemniaków, należy również zadbać o odpowiednie przygotowanie samego materiału sadzeniowego. Ziemniaki powinny być odpowiednio dojrzałe, bez uszkodzeń i chorób. Jeśli są zbyt duże, można je przeciąć na pół lub na ćwiartki, aby uzyskać mniejsze kawałki. Należy również pamiętać o pozostawieniu pąka na każdym kawałku, ponieważ to właśnie z niego wyrosną nowe pędy.

Kiedy już mamy przygotowaną glebę i materiał sadzeniowy, możemy przystąpić do właściwego sadzenia ziemniaków. Warto pamiętać o zachowaniu odpowiedniej odległości między roślinami, aby zapewnić im odpowiednią przestrzeń do wzrostu. Ziemniaki należy sadzić pąkiem do góry, a następnie przykryć ziemią.

Po zakończeniu sadzenia, warto jeszcze raz przeprowadzić delikatne spulchnianie ziemi wokół roślin. Można również zastosować warstwę mulczu, która pomoże w utrzymaniu odpowiedniej wilgotności gleby oraz zapobiegnie rozwojowi chwastów.

Po zakończeniu wszystkich prac, należy obficie podlać ziemniaki. Woda powinna być ciepła, ponieważ zbyt zimna może spowodować zahamowanie wzrostu roślin. Należy również regularnie kontrolować wilgotność gleby i podlewać w razie potrzeby.

Podsumowując, przygotowanie gleby przed sadzeniem ziemniaków jest niezwykle ważnym etapem, który wpływa na późniejszy wzrost i plonowanie roślin. Warto zadbać o odpowiednie nawożenie, spulchnienie gleby oraz odpowiednią odległość między roślinami. Pamiętajmy również o wyborze odpowiedniego miejsca na uprawę ziemniaków oraz o odpowiednim przygotowaniu materiału sadzeniowego. Dzięki temu, nasze ziemniaki będą rosły zdrowo i dawały obfite plony.

Metody poprawy struktury gleby przed sadzeniem ziemniaków

Sadzenie ziemniaków jest jedną z najważniejszych czynności w ogrodnictwie. Aby uzyskać obfity i zdrowy plon, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie gleby przed sadzeniem. Jedną z kluczowych kwestii jest poprawa struktury gleby, która pozwala na lepsze wykorzystanie składników odżywczych i zapewnia korzeniom ziemniaków odpowiednie warunki do wzrostu. W tym artykule omówimy metody, które pomogą Ci w poprawie struktury gleby przed sadzeniem ziemniaków.

Pierwszym krokiem w poprawie struktury gleby jest jej analiza. Dzięki temu dowiesz się, jakie składniki są obecne w glebie i w jakich ilościach. Możesz skorzystać z usług laboratorium, które przeprowadzi dokładne badanie gleby i udzieli Ci wskazówek dotyczących jej poprawy. Warto również pamiętać, że gleba powinna być badana co kilka lat, ponieważ jej skład może ulegać zmianom w zależności od warunków pogodowych i sposobu użytkowania.

Kolejnym krokiem jest nawożenie gleby. W przypadku ziemniaków, najlepszym wyborem będzie nawóz organiczny, który dostarczy nie tylko składników odżywczych, ale również poprawi strukturę gleby. Nawozy organiczne, takie jak obornik, kompost czy nawóz zielony, zawierają substancje organiczne, które są niezbędne dla mikroorganizmów żyjących w glebie. Dzięki temu gleba staje się bardziej żyzna i przepuszczalna, co jest szczególnie ważne dla ziemniaków.

Kolejną metodą poprawy struktury gleby jest uprawa zielonego nawozu. Polega ona na wysiewie roślin, które po wyrośnięciu są zakopywane w glebie. Rośliny te dostarczają substancji organicznych, a także pomagają w rozluźnieniu i przewietrzeniu gleby. Warto wybrać rośliny, które mają silny system korzeniowy, takie jak groch, łubin czy wykałaczka. Uprawa zielonego nawozu jest szczególnie ważna w przypadku gleb gliniastych, które są ciężkie i trudne do przepuszczania.

Kolejną metodą jest użycie gleby torfowej. Jest to szczególnie ważne w przypadku gleb piaszczystych, które są ubogie w składniki odżywcze. Torf jest bogaty w substancje organiczne i pomaga w zatrzymaniu wilgoci w glebie. Można go dodać do gleby przed sadzeniem ziemniaków lub wykorzystać jako warstwę mulczową, która zapobiega nadmiernemu parowaniu wody z gleby.

Kolejną ważną kwestią jest właściwe przygotowanie gleby przed sadzeniem. Gleba powinna być dobrze przekopana, aby zapewnić korzeniom ziemniaków odpowiednią przestrzeń do wzrostu. W przypadku gleb gliniastych, warto dodać piasek lub żwir, aby poprawić jej przepuszczalność. Natomiast w przypadku gleb piaszczystych, warto dodać próchnicę lub torf, aby zwiększyć jej zdolność do zatrzymywania wody i składników odżywczych.

Ostatnim krokiem jest wybór odpowiedniej odmiany ziemniaka. Warto wybierać odmiany, które są dostosowane do warunków glebowych i klimatycznych w Twoim regionie. Niektóre odmiany lepiej radzą sobie na glebach ciężkich, podczas gdy inne są bardziej odporne na suszę. Warto również zwrócić uwagę na termin dojrzewania, aby ziemniaki były gotowe do zbioru w odpowiednim czasie.

Podsumowując, poprawa struktury gleby przed sadzeniem ziemniaków jest niezwykle ważna dla uzyskania obfitego i zdrowego plonu. Warto pamiętać o analizie gleby, nawożeniu, uprawie zielonego nawozu, użyciu gleby torfowej oraz odpowiednim przygotowaniu gleby przed sadzeniem. Wybór odpowiedniej odmiany ziemniaka również ma duże znaczenie. Dzięki tym metodom, Twoje ziemniaki będą rosły w zdrowej i żyznej glebie, a Ty będziesz mógł cieszyć się obfitym plonem.

Pytania i odpowiedzi

1. Kiedy najlepiej sadzić ziemniaki?
Najlepiej sadzić ziemniaki wczesną wiosną, gdy temperatura gleby wynosi około 10-12 stopni Celsjusza.

2. Czy można sadzić ziemniaki jesienią?
Tak, można sadzić ziemniaki jesienią, ale tylko w cieplejszych regionach, gdzie gleba nie zamarza.

3. Jakie warunki glebowe są najlepsze do sadzenia ziemniaków?
Ziemniaki najlepiej rosną w żyznej, przepuszczalnej glebie o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym.

4. Czy ziemniaki można sadzić w doniczkach?
Tak, ziemniaki można sadzić w doniczkach, ale należy pamiętać o regularnym podlewaniu i dostarczaniu odpowiednich składników odżywczych.

5. Kiedy należy przesadzić ziemniaki do większego pojemnika?
Ziemniaki należy przesadzić do większego pojemnika, gdy pędy osiągną wysokość około 15 cm.

6. Czy istnieją odmiany ziemniaków, które można sadzić późną wiosną lub latem?
Tak, istnieją odmiany ziemniaków, które można sadzić późną wiosną lub latem, ale wymagają one odpowiednich warunków glebowych i regularnego podlewania.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *