Jak Sadzić Brokuły

Jak Sadzić Brokuły

Właściwy czas sadzenia brokułów

Brokuły są jednym z najzdrowszych warzyw, bogatych w witaminy i minerały. Są również bardzo popularne w kuchni, ponieważ można je przygotować na wiele różnych sposobów. Jednak aby cieszyć się świeżymi i smacznymi brokułami, ważne jest, aby wiedzieć, kiedy i jak je sadzić. W tym artykule dowiesz się, jaki jest właściwy czas na sadzenie brokułów.

Brokuły są roślinami sezonowymi, co oznacza, że najlepiej rosną w określonych porach roku. W większości regionów, najlepszym czasem na sadzenie brokułów jest wczesna wiosna lub późna jesień. W tym okresie, temperatura powietrza jest odpowiednia dla rozwoju roślin, a także nie ma ryzyka wystąpienia przymrozków, które mogłyby zniszczyć młode rośliny.

Jeśli mieszkasz w strefie klimatycznej o cieplejszym klimacie, możesz spróbować sadzić brokuły wczesną jesienią lub zimą. Jednak pamiętaj, że brokuły potrzebują chłodniejszych temperatur, aby rozwijać się prawidłowo, więc może być trudniej uzyskać dobre plony w cieplejszych miesiącach.

Kolejną ważną rzeczą, którą należy wziąć pod uwagę przy sadzeniu brokułów, jest stan gleby. Brokuły najlepiej rosną w glebie o odczynie pH od 6,0 do 7,0. Jeśli twoja gleba jest zbyt kwaśna, możesz ją wapnować przed sadzeniem. Jeśli natomiast jest zbyt zasadowa, możesz dodać trochę torfu lub kompostu, aby obniżyć pH.

Przed sadzeniem brokułów, ważne jest również przygotowanie gleby. Musi być ona dobrze nawodniona i odchwaszczona. Możesz również dodać do niej nawóz organiczny, aby zapewnić roślinom odpowiednie składniki odżywcze.

Kiedy już masz odpowiednią glebę i właściwy czas, możesz przystąpić do sadzenia brokułów. Istnieją dwa sposoby sadzenia: z nasion lub z sadzonek. Jeśli wybierzesz sadzenie z nasion, musisz je wysiać w glebie na głębokość około 1,5 cm i zachować odstępy około 30 cm między nimi. Następnie należy je regularnie podlewać i odchwaszczać, a po około 6 tygodniach będą gotowe do przesadzenia do gruntu.

Jeśli natomiast wybierzesz sadzenie z sadzonek, możesz je zakupić w sklepie ogrodniczym lub wyhodować samodzielnie. Sadzonki powinny mieć około 6-8 tygodni, aby były gotowe do przesadzenia. Przed sadzeniem, należy je wyjąć z pojemników i delikatnie rozluźnić korzenie. Następnie należy przesadzić je do przygotowanej wcześniej gleby, zachowując odstępy około 30 cm między roślinami.

Po przesadzeniu brokułów, ważne jest regularne podlewanie i nawożenie. Brokuły potrzebują dużo wody, szczególnie w okresie wzrostu i tworzenia główek. Możesz również stosować nawóz organiczny co kilka tygodni, aby zapewnić roślinom odpowiednie składniki odżywcze.

Ważną rzeczą, którą należy pamiętać przy sadzeniu brokułów, jest również ochrona przed szkodnikami i chorobami. Brokuły są podatne na ataki mszyc, ślimaków i innych szkodników. Możesz stosować naturalne metody ochrony, takie jak rośliny odstraszające lub preparaty na bazie pyretrum. Jeśli zauważysz jakieś objawy choroby, takie jak plamy na liściach, natychmiast usuń zainfekowane rośliny, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.

Podsumowując, właściwy czas na sadzenie brokułów to wczesna wiosna lub późna jesień, a najlepsza gleba to ta o odczynie pH od 6,0 do 7,0. Możesz sadzić brokuły z nasion lub z sadzonek, pamiętając o regularnym podlewaniu, nawożeniu i ochronie przed szkodnikami i chorobami. Dzięki tym wskazówkom, będziesz mógł cieszyć się świeżymi i smacznymi brokułami z własnego ogrodu przez większą część roku.

Najlepszy termin sadzenia brokułów w zależności od regionu

Brokuły są jednym z najzdrowszych i najbardziej popularnych warzyw na świecie. Są bogate w witaminy, minerały i przeciwutleniacze, co czyni je niezwykle cennym składnikiem diety. Jednak aby cieszyć się świeżymi i smacznymi brokułami, ważne jest, aby wiedzieć, kiedy i jak je sadzić. W tym artykule dowiesz się, jaki jest najlepszy termin sadzenia brokułów w zależności od regionu, w którym mieszkasz.

Najlepszy termin sadzenia brokułów może się różnić w zależności od klimatu i warunków pogodowych w danym regionie. Dlatego ważne jest, aby dostosować się do specyficznych warunków swojego regionu, aby uzyskać najlepsze rezultaty.

Jeśli mieszkasz w strefie klimatycznej o umiarkowanym klimacie, najlepszym terminem sadzenia brokułów jest wczesna wiosna lub późna jesień. W tym okresie temperatura powietrza jest odpowiednia dla rozwoju roślin, a także zapewnia odpowiednią ilość wilgoci. Warto pamiętać, że brokuły są roślinami sezonowymi i nie tolerują ekstremalnych temperatur, dlatego ważne jest, aby unikać sadzenia ich w okresie letnim lub zimowym.

Jeśli mieszkasz w strefie klimatycznej o ciepłym klimacie, najlepszym terminem sadzenia brokułów jest późna jesień lub wczesna zima. W tym okresie temperatura powietrza jest niższa, co sprzyja rozwojowi roślin. Jednak w przypadku bardzo ciepłych regionów, może być konieczne sadzenie brokułów w okresie zimowym, aby uniknąć ekstremalnych temperatur latem.

Jeśli mieszkasz w strefie klimatycznej o chłodnym klimacie, najlepszym terminem sadzenia brokułów jest wczesna wiosna lub późna jesień. W tym okresie temperatura powietrza jest odpowiednia dla rozwoju roślin, a także zapewnia odpowiednią ilość wilgoci. Jednak w przypadku bardzo zimnych regionów, może być konieczne sadzenie brokułów w okresie letnim, aby uniknąć ekstremalnych temperatur zimą.

Ważne jest również, aby pamiętać o odpowiednim przygotowaniu gleby przed sadzeniem brokułów. Gleba powinna być bogata w składniki odżywcze i dobrze przepuszczalna. Można również dodać do niej kompost lub nawóz organiczny, aby zapewnić roślinom odpowiednie warunki do wzrostu.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest odpowiednie rozmieszczenie roślin. Brokuły powinny być sadzone w odległości około 45-60 cm od siebie, aby zapewnić im odpowiednią przestrzeń do rozwoju. Warto również pamiętać, że brokuły są roślinami wymagającymi dużo światła, dlatego ważne jest, aby sadzić je w miejscu, gdzie będą miały dostęp do pełnego nasłonecznienia.

Po posadzeniu brokułów ważne jest, aby regularnie podlewać je wodą, szczególnie w okresie suszy. Warto również pamiętać o regularnym nawożeniu roślin, aby zapewnić im odpowiednią ilość składników odżywczych.

Podsumowując, najlepszym terminem sadzenia brokułów jest wczesna wiosna lub późna jesień w strefach o umiarkowanym klimacie, późna jesień lub wczesna zima w ciepłych regionach oraz wczesna wiosna lub późna jesień w chłodnych strefach. Ważne jest również odpowiednie przygotowanie gleby i regularne podlewanie oraz nawożenie roślin. Dzięki temu będziesz mógł cieszyć się świeżymi i zdrowymi brokułami przez cały sezon.

Jakie warunki atmosferyczne wpływają na sadzenie brokułów

Jak Sadzić Brokuły
Brokuły są jednym z najzdrowszych warzyw, bogatych w witaminy i minerały. Są również bardzo popularne w kuchni, ponieważ można je przygotować na wiele różnych sposobów. Jednak aby cieszyć się świeżymi i zdrowymi brokułami, ważne jest, aby wiedzieć, jak je sadzić. W tym artykule dowiesz się, jakie warunki atmosferyczne wpływają na sadzenie brokułów.

Pierwszym ważnym czynnikiem jest temperatura. Brokuły są roślinami sezonowymi i najlepiej rosną w chłodniejszych warunkach. Optymalna temperatura dla sadzenia brokułów to około 18-21 stopni Celsjusza. Jeśli temperatura jest zbyt wysoka, rośliny mogą zacząć kwitnąć zanim wykształcą się główki brokułów. Z drugiej strony, jeśli jest zbyt zimno, rośliny mogą przestać rosnąć lub zacząć gnić. Dlatego ważne jest, aby wybrać odpowiedni moment na sadzenie brokułów, aby zapewnić im odpowiednią temperaturę.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest wilgotność powietrza. Brokuły potrzebują wilgotnego powietrza, aby dobrze rosły. Jeśli powietrze jest zbyt suche, rośliny mogą zacząć więdnieć i nie będą w stanie wchłonąć wystarczającej ilości wody i składników odżywczych. Dlatego ważne jest, aby regularnie podlewać brokuły i utrzymywać odpowiednią wilgotność powietrza wokół nich.

Kolejną ważną kwestią jest oświetlenie. Brokuły potrzebują dużo światła słonecznego, aby dobrze rosły. Dlatego ważne jest, aby wybrać odpowiednie miejsce do sadzenia, które będzie oświetlone przez większość dnia. Jeśli sadzisz brokuły w ogrodzie, upewnij się, że nie są zacienione przez inne rośliny lub budynki. Jeśli sadzisz brokuły w doniczkach, umieść je w miejscu, gdzie będą miały dostęp do wystarczającej ilości światła słonecznego.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest gleba. Brokuły najlepiej rosną w glebie o odczynie pH od 6,0 do 7,0. Jeśli gleba jest zbyt kwaśna, możesz ją wapnować, aby zmienić jej pH. Ważne jest również, aby gleba była dobrze odżywiona i bogata w składniki odżywcze. Przed sadzeniem brokułów, warto dodać do gleby nawóz organiczny lub kompost, aby zapewnić roślinom odpowiednie pożywienie.

Kolejną ważną kwestią jest odległość między roślinami. Brokuły potrzebują przestrzeni, aby dobrze się rozwijać. Dlatego ważne jest, aby sadzić je w odległości około 45-60 cm od siebie. Jeśli sadzisz brokuły w rzędach, zachowaj odległość około 60 cm między rzędami. Dzięki temu rośliny będą miały wystarczająco dużo miejsca do rozwoju i nie będą konkurować o składniki odżywcze.

Ostatnim ważnym czynnikiem jest czas sadzenia. Brokuły najlepiej sadzić wczesną wiosną lub późną jesienią. W tym czasie temperatura jest odpowiednia, a rośliny będą miały wystarczająco dużo czasu na wykształcenie główek przed nadejściem zimy. Jeśli sadzisz brokuły wczesną wiosną, upewnij się, że gleba jest już odgrzana po zimie. Jeśli sadzisz późną jesienią, upewnij się, że rośliny będą miały wystarczająco dużo czasu na wykształcenie główek przed pierwszymi przymrozkami.

Podsumowując, sadzenie brokułów wymaga uwzględnienia kilku ważnych czynników atmosferycznych. Optymalna temperatura, wilgotność powietrza, oświetlenie, gleba, odległość między roślinami oraz odpowiedni czas sadzenia są kluczowe dla sukcesu uprawy brokułów. Pamiętaj, aby regularnie podlewać i nawozić rośliny, aby zapewnić im odpowiednie warunki do wzrostu. Dzięki temu będziesz mógł cieszyć się świeżymi i zdrowymi brokułami prosto z własnego ogrodu.

Czy można sadzić brokuły w doniczkach?

Brokuły są jednym z najzdrowszych warzyw, bogatych w witaminy i minerały. Są również bardzo popularne w kuchni, ponieważ można je przygotować na wiele różnych sposobów. Jednak czy wiesz, że można je również sadzić w doniczkach? W tym artykule dowiesz się, czy jest to możliwe i jak to zrobić.

Na początek, warto zaznaczyć, że brokuły są roślinami dwuletnimi, co oznacza, że w pierwszym roku rozwijają się tylko liście, a w drugim roku pojawiają się kwiaty. Dlatego też, aby uzyskać plony brokułów, należy je posadzić w ogrodzie na jesieni, aby w drugim roku móc cieszyć się zebranymi warzywami. Jednak, jeśli nie masz ogrodu, a chcesz spróbować swoich sił w uprawie brokułów, możesz spróbować sadzić je w doniczkach.

Pierwszym krokiem jest wybór odpowiedniej doniczki. Powinna ona mieć co najmniej 30 cm głębokości, aby korzenie miały wystarczająco dużo miejsca do wzrostu. Doniczka powinna również mieć otwory odpływowe, aby zapewnić odpowiednią drenaż. Możesz również wybrać doniczkę z podstawką, aby móc łatwo przestawiać roślinę w zależności od potrzeb.

Następnie, należy przygotować odpowiednią glebę. Brokuły najlepiej rosną w glebie bogatej w składniki odżywcze, o odczynie lekko kwaśnym. Możesz wybrać gotową mieszankę do warzyw lub przygotować ją samodzielnie, mieszając ziemię ogrodową z kompostem lub obornikiem. Pamiętaj również o regularnym nawożeniu, aby zapewnić roślinie odpowiednią ilość składników odżywczych.

Kolejnym ważnym krokiem jest wybór odpowiedniego stanowiska dla doniczki z brokułami. Roślina ta lubi słoneczne i ciepłe miejsca, dlatego najlepiej umieścić doniczkę na balkonie lub tarasie, gdzie będzie miała dostęp do pełnego nasłonecznienia. Pamiętaj również, aby nie umieszczać doniczki w miejscu, gdzie występują silne podmuchy wiatru, ponieważ mogą one uszkodzić delikatne pędy brokułów.

Kiedy już przygotujesz doniczkę i wybierzesz odpowiednie miejsce, możesz przystąpić do sadzenia brokułów. Najlepiej jest wybrać młode rośliny, które można zakupić w sklepie ogrodniczym lub na targu. Przed posadzeniem, warto przeprowadzić rośliny do doniczki, aby sprawdzić, czy mają odpowiednią ilość miejsca do wzrostu. Jeśli korzenie są zbyt długie, można je przyciąć, aby zmieściły się w doniczce.

Następnie, należy wykopać dziurkę w glebie i umieścić roślinę w doniczce, delikatnie rozkładając korzenie. Pamiętaj, aby nie przesadzać rośliny zbyt głęboko, ponieważ może to spowodować jej obumarcie. Po posadzeniu, należy dokładnie podlać roślinę i umieścić doniczkę w wybranym miejscu.

W kolejnych tygodniach, należy regularnie podlewać brokuły, aby utrzymać wilgotność gleby. Pamiętaj również o regularnym nawożeniu, aby zapewnić roślinie odpowiednią ilość składników odżywczych. W przypadku wystąpienia szkodników lub chorób, warto zastosować odpowiednie środki ochrony roślin.

Po około 2-3 miesiącach, powinny pojawić się pierwsze pąki kwiatowe, a po kolejnych 2-3 tygodniach, można zacząć zbierać pierwsze brokuły. Pamiętaj, aby regularnie usuwać uschnięte liście i pąki kwiatowe, aby zachęcić roślinę do produkcji nowych pąków.

Podsumowując, brokuły można sadzić w doniczkach, jednak wymaga to odpowiedniego przygotowania i pielęgnacji. Jeśli nie masz ogrodu, a chcesz spróbować swoich sił w uprawie tego zdrowego warzywa, warto wypróbować tę metodę. Pamiętaj, aby wybrać odpowiednią doniczkę, glebę i stanowisko, a także regularnie pielęgnować roślinę. Dzięki temu, będziesz mógł cieszyć się świeżymi i zdrowymi brokułami prosto z własnego balkonu.

Pielęgnacja brokułów po posadzeniu

Brokuły są jednym z najzdrowszych warzyw, bogatych w witaminy i minerały. Wiele osób decyduje się na uprawę tych roślin w swoim ogrodzie, ponieważ są one łatwe w pielęgnacji i dają obfite plony. Jednak, aby cieszyć się zdrowymi i smacznymi brokułami, należy zadbać o odpowiednią pielęgnację po posadzeniu. W tym artykule dowiesz się, jak właściwie pielęgnować brokuły po posadzeniu, aby uzyskać najlepsze rezultaty.

Po posadzeniu brokułów, ważne jest, aby regularnie podlewać rośliny. Brokuły potrzebują stałego dostępu do wody, aby rozwijać się prawidłowo. W szczególności, w okresie letnim, gdy temperatura jest wysoka, należy uważać, aby gleba wokół rośliny była stale wilgotna. Jednak należy pamiętać, aby nie przesadzać z podlewaniem, ponieważ nadmiar wody może prowadzić do gnicia korzeni i chorób roślin.

Kolejnym ważnym elementem pielęgnacji brokułów jest nawożenie. Brokuły są roślinami bardzo wymagającymi pod względem składników odżywczych. Dlatego też, po posadzeniu, należy regularnie dostarczać im odpowiednie nawozy. Najlepiej stosować nawozy organiczne, takie jak kompost lub obornik, które dostarczą roślinom niezbędnych składników odżywczych, a jednocześnie nie zaszkodzą im. Należy pamiętać, aby nie przesadzać z ilością nawozu, ponieważ może to spowodować przypalenie roślin.

Kolejnym ważnym elementem pielęgnacji brokułów jest usuwanie chwastów. Chwasty nie tylko wyglądają nieestetycznie, ale również konkurują z brokułami o wodę i składniki odżywcze. Dlatego też, należy regularnie odchwaszczać grządki z brokułami, aby zapewnić im odpowiednie warunki do wzrostu. Można również zastosować ściółkowanie, czyli przykrycie gleby warstwą materiału organicznego, takiego jak słoma lub kora drzewna. Dzięki temu, chwasty będą miały utrudniony dostęp do światła i nie będą mogły rosnąć.

Kolejnym ważnym elementem pielęgnacji brokułów jest ochrona przed szkodnikami i chorobami. Brokuły są podatne na ataki szkodników, takich jak mszyce czy ślimaki. Dlatego też, należy regularnie kontrolować rośliny i w razie potrzeby stosować odpowiednie środki ochrony roślin. Można również zastosować naturalne metody, takie jak roztwór wody z mydłem lub wywar z czosnku, aby odstraszyć szkodniki. W przypadku wystąpienia chorób, należy usunąć zarażone części rośliny i stosować odpowiednie preparaty, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.

Kolejnym ważnym elementem pielęgnacji brokułów jest odpowiednie przygotowanie do zbioru. Brokuły są gotowe do zbioru, gdy główki osiągną odpowiednią wielkość i są zwarte. Należy uważać, aby nie przegapić momentu zbioru, ponieważ brokuły szybko tracą swoje właściwości, jeśli zostaną pozostawione na roślinie zbyt długo. Główki należy zbierać ostrożnie, aby nie uszkodzić rośliny, a następnie przechowywać w lodówce lub zamrażarce, aby zachować świeżość i wartości odżywcze.

Podsumowując, pielęgnacja brokułów po posadzeniu jest niezwykle ważna, aby uzyskać zdrowe i obfite plony. Regularne podlewanie, nawożenie, usuwanie chwastów oraz ochrona przed szkodnikami i chorobami to kluczowe elementy, na które należy zwrócić uwagę. Pamiętaj również o odpowiednim przygotowaniu do zbioru, aby cieszyć się smacznymi i zdrowymi brokułami. Dzięki tym prostym wskazówkom, Twoje brokuły będą rosły silne i zdrowe, a Ty będziesz mógł cieszyć się ich wyjątkowym smakiem.

Jak często podlewać brokuły po posadzeniu

Brokuły są jednym z najzdrowszych warzyw, bogatych w witaminy i minerały. Wiele osób decyduje się na uprawę tych roślin w swoim ogrodzie, aby cieszyć się świeżymi i zdrowymi warzywami. Jednak, aby uzyskać obfity i smaczny plon, ważne jest odpowiednie dbanie o brokuły po posadzeniu. W tym artykule dowiesz się, jak często podlewać brokuły po posadzeniu, aby zapewnić im odpowiednie warunki do wzrostu.

Po posadzeniu brokułów, ważne jest, aby zapewnić im odpowiednią ilość wody. Woda jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania roślin i jest szczególnie ważna w początkowych etapach wzrostu. Pierwsze podlewanie powinno nastąpić tuż po posadzeniu, aby wilgoć dotarła do korzeni i pomogła roślinom się ukorzenić. Następnie, przez pierwsze dwa tygodnie po posadzeniu, brokuły powinny być podlewane codziennie. W tym okresie rośliny są szczególnie wrażliwe na brak wody, dlatego ważne jest, aby nie dopuścić do przesuszenia gleby.

Po dwóch tygodniach, częstotliwość podlewania brokułów można zmniejszyć. W zależności od warunków pogodowych, rośliny powinny być podlewane co 2-3 dni. Ważne jest, aby nie dopuścić do przesuszenia gleby, ale jednocześnie unikać nadmiernego podlewania. Nadmiar wody może prowadzić do gnicia korzeni i chorób roślin, co może zniszczyć plon.

Podczas podlewania brokułów, ważne jest również, aby nie mokryć liści. Woda na liściach może prowadzić do rozwoju chorób grzybowych, które mogą zniszczyć rośliny. Dlatego, najlepiej podlewać brokuły rano lub wieczorem, aby uniknąć silnego nasłonecznienia, które może powodować parowanie wody z liści.

W okresie wzrostu, brokuły potrzebują około 2,5 cm wody tygodniowo. Jednak, jeśli występują dłuższe okresy suszy, ilość ta może się zwiększyć. Ważne jest, aby monitorować stan gleby i dostosowywać częstotliwość podlewania w zależności od potrzeb roślin.

Podczas podlewania brokułów, ważne jest również, aby nie używać wody zbyt zimnej lub zbyt gorącej. Woda o temperaturze pokojowej jest najlepsza dla roślin. Zbyt zimna woda może spowodować szok termiczny, który może uszkodzić delikatne korzenie brokułów. Z kolei zbyt gorąca woda może prowadzić do przegrzania roślin i zniszczenia ich.

W przypadku uprawy brokułów w doniczkach lub pojemnikach, ważne jest, aby zapewnić odpowiednią drenaż. Nadmiar wody może zalegać w doniczce i prowadzić do gnicia korzeni. Dlatego, przed podlewaniem, upewnij się, że dno doniczki jest dobrze przepuszczalne i woda może swobodnie odpływać.

Podsumowując, brokuły po posadzeniu powinny być podlewane codziennie przez pierwsze dwa tygodnie, a następnie co 2-3 dni. Ważne jest, aby nie dopuścić do przesuszenia gleby, ale jednocześnie unikać nadmiernego podlewania. Woda powinna mieć temperaturę pokojową, a podczas podlewania należy unikać mokrych liści. Pamiętaj również o odpowiednim drenażu, jeśli uprawiasz brokuły w doniczkach lub pojemnikach. Dzięki odpowiedniej ilości wody, Twoje brokuły będą rosły zdrowo i obficie, a Ty będziesz mógł cieszyć się świeżymi i smacznymi warzywami prosto z ogrodu.

Pytania i odpowiedzi

1. Jakie są najlepsze warunki do sadzenia brokułów?
Odpowiedź: Brokuły najlepiej rosną w glebie o pH od 6,0 do 7,0 i w miejscu z dostępem do pełnego słońca.

2. Kiedy należy sadzić brokuły?
Odpowiedź: Brokuły należy sadzić wczesną wiosną lub późną jesienią, aby uniknąć upałów i mrozów.

3. Jak głęboko należy sadzić brokuły?
Odpowiedź: Brokuły należy sadzić na głębokość około 5 cm, zachowując odstępy około 45 cm między roślinami.

4. Czy brokuły potrzebują regularnego podlewania?
Odpowiedź: Tak, brokuły potrzebują regularnego podlewania, szczególnie w okresie suszy, aby utrzymać wilgotność gleby.

5. Jak często należy nawozić brokuły?
Odpowiedź: Brokuły należy nawozić co 3-4 tygodnie nawozem bogatym w azot, aby zapewnić im odpowiednie odżywienie.

6. Kiedy można spodziewać się zbiorów brokułów?
Odpowiedź: Zbiory brokułów można spodziewać się około 2-3 miesiące po posadzeniu, w zależności od odmiany i warunków pogodowych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *